Östemperleme
Östemperleme ısıl işlemi martemperleme işlemine çok benzerdir. Sadece işlem sonucunda oluşan yapı martenzit değil, beynittir. Çelikler, gelişen üretim ve ısıl işlem teknolojileri sayesinde bir çok yöntem sayesinde sertleştirilebilmektedir. Parçaların tamamı ya da sadece bir kısmı bile sertleştirilebilir. Örnek olarak dış yüzeyi sert ancak iç yüzeyi yumuşak ve dolayısıyla tok bir dişli üretimi, mevcut teknolojide oldukça mümkündür. Östemperleme ısıl işlemi de sektörde sıklıkla kullanılmaktadır.
İşlem Nasıl Yapılır ?
Aşağıdaki şematik gösterimde rahatlıkla görebileceğiniz gibi, sertleştirme işlemine tabi tutulacak parça ilk olarak östenitleştirme işlemine tabi tutulur. Daha sonra ” Ms ” olarak ifade edilen ” Martenzit Başlangıç Sıcaklığı ” olarak da ifade edilen sıcaklık değerinin hemen üzerine soğutulur.
Parçaların, Ms – Martenzit Başlangıç Sıcaklığının hemen üzerine soğutma işlemi kurşun ya da tuz banyosu ile yapılır. Burada dikkat edilmesi gereken konu, östemperleme işleminin layığıyla yapılabilmesi için ürünler tamamen Beynit fazına dönüşmeden ” Ms ” sıcaklığının altına inilmemesi gerekmektedir.
Beynit fazına dönüştürülmek istenen parça, beynitik dönüşüm tamamlanana kadar kurşun ya da tuz banyosunda bekletilir. Beynitik dönüşüm tamamlandıktan sonra banyodan alınarak havada soğutma işlemi yapılır. Böylelikle östemperleme işlemi tamamlanmış olur.
Östemperleme ile Oluşan Beynitin Özellikleri
Östemperleme işlemi sonucunda elde edilen beynit fazının en temel özelliği, neredeyse benzer karbon oranına sahip martenzit fazından daha yumuşak olmasıdır. Oluşan bu yapı martenzitten daha yumuşak olduğu için darbe dayanımı da martenzit fazından daha yüksektir. Bu da kullanım alanı açısından daha geniş bir yer bulmasına olanak sağlar. Yani ; martenzit kadar yüksek sertlik istenmeyen durumlarda darbe dayanımı isteniyorsa, üretilen bu parçalar rahatlıkla kullanılabilir.
Beynit fazı, ferrit yapı içerisinde dizilmiş olarak duran sementit fazından oluşmaktadır. Bu sementit parçalarının boyutu malzemenin sertliğini belirler. Mikroskopta bakıldığında, yapı ; martenzit yapının temperlenmiş haline benzemektedir. Ancak bu görünüm küçük farklılıklarla birbirinden ayrılmaktadır.
Şayet; ısıl işlem sırasında yüksek dönüşüm sıcaklıklarında beklenirse büyük tane boyutu oluşur ve oluşan yapı daha da yumuşar. Ancak; östemperleme işlemi nispeten daha düşük sıcaklıklarda yapılırsa karbürler daha küçük boyutlu olarak meydana gelir. Bu da sertliği bir miktar daha martenzit sertliğine yaklaştırır.
